پیشینه ی آی کی دو

اگر بخواهیم سبکی را خوب بشناسیم باید از پیشینه ی آن اطلاع داشته باشیم. یکی از ریشه های رشته ی آی کی دو سبکی به نام “دایتو ریو” است.

این سبک کهن، اختصاصاً در خاندانی از سلحشوران سامورایی ، نسل به نسل آموزش داده می شده. هنر آموزان این سبک فرا می گرفتند که چگونه در نبرد با دست خالی ، حریفی مسلح را خلع سلاح کنند و این یعنی نبردی میانه ی مرگ و زندگی که یا طعمه ی شمشیری بُرّان می شدند یا حریف را به کنترل خود در می آوردند. بعید به نظر می رسد که چنین سبکی میراث آی کی دو باشد و آی کی دو بی کاربرد باشد!

به نوعی می‌توان گفت آی‌کی‌دو ، استیل منحصر به فرد موریهه وشیبا است. پس برای شناخت آی‌کی‌دو ، مطالعه در دو موضوع بسیار ضروری است: ۱- پیشینه آی‌کی‌دو (که همان دایتو ریو است) ۲-سرگذشت موریهه وشیبا. این‌که چرا موریهه وشیبا با وجود این‌که به درجه بالایی در سبک دایتوریو رسیده بود و این آمادگی را داشت تا جانشین استادش شود ، اما سوابقش را رها کند و سیستمی جدید را توسعه دهد

نمایش آی کی دو یا آی کی دو ی نمایشی؟

هر سبکی در مناسبت های گوناگون برای تبلیغ خودش نمایشی را اجرا می کند. این مسأله در جامعه ی هنر های رزمیِ جهان یک چیز پیش و پا افتاده ای است که ما به درست یا غلط بودن آن کاری نداریم. همه ی ما توقع داریم ، هر سبکی که نمایش می دهد ، هر آنچه در چنته دارد رو کند. از همین جاست که پیش داوری ها و قضاوت های نادرست پیش می آید. مثلاً هیچ وقت نمایش وینگ چون به پای زیبایی نمایش تکواندو نمی رسد. ولی کاربرد وینگ چون اگر بیشتر از تکواندو نباشد ، کمتر نیست. (به شرطی که هنرِ رزمیِ تکواندویِ اصیل باشد نه ورزشِ مسابقه ایِ تکواندو!). و این بدیهی است که هیچ وقت نمایش نمی تواند ملاکی برای تشخیص کاربردی بودن یا نبودن یک رشته باشد.

هنر آی‌کی‌دو  نیز در حقیقت چیزی برای نمایش ندارد. چون ظاهر تکنیک های آی‌کی‌دو  دفاع شخصی است. برای نشان دادن تکنیک‌های آن باید حمله‌ای ساختگی صورت گیرد. برای همین بعضاً نمایش های آی‌کی‌دو ، تصنّعی ، بی روح و بی کاربرد جلوه می کند ، یا به زبان دیگر آی‌کی‌دوی نمایشی شکل ماست شده‌ی آی‌کی‌دو  واقعی است.

بسیاری از تکنیک‌های این سبک را نمی‌توان با نگاه درک کرد. مثلاً بیننده از کجا درک می‌کند که به اوکه (کسی که تکنیک می‌خورد) چه فشاری وارد شده؟ چون بسیاری از تکنیک ها مفاصل را هدف می گیرد ، بعضی تکنیک ها عصب ها را مستقیماًٌ هدف می گیرد. خوب بیننده آن دردی که اوکه متحمل می‌شود را درک نخواهد کرد. (مگر این که خودش نیز آن را تجربه کند.) از طرف دیگر ، اوکه (که خودش هم آی‌کی‌دوکا است) می‌داند چگونه هماهنگ شود تا کمتر به او فشار آید و کمتر اذیت شود. تمامی این فاکتور ها را کنار هم بگذاریم می‌فهمیم که کاربرد واقعی آی‌کی‌دو را نمی توان در نمایش نشان داد. کسی که تکنیک می‌خورد کاربرد آن را بهتر از کسی که تماشا می‌کند ، درک خواهد کرد.

آی‌کی‌دو  کاران معمولا مدل تکنیک‌هایی که در باشگاه های خودشان تمرین می شود ، بی هیچ کم و کاستی نمایش می‌دهند. تکنیک هایی که از منطق خاصی برخوردار است و هیچ کس جز خودشان آن را درک نمی کند و البته بهتر است نمایش های عمومی فرقی با نمایش های خصوصی (که بین خود آی کی دو کاران است) داشته باشد و کمی کاربردی تر نمایش داد. مثلا در نمایش عمومی لزومی ندارد که آخر همه ی تکنیک های ناگه وازا (فنون پرتابی) توبی اوکمی زد.

مُدل تمرینی هنر آی‌کی‌دو 

تا به امروز ، به آدم های زیادی که تمرین‌های آی‌کی‌دو یا نمایش های آن را می بینند ، دقت کرده‌ام. چیز مشترکی که در همه ی آن‌ها بروز می‌کرد ، تعجبشاناز مدل تکنیک‌های این سبک بود! ولی واکنش‌هایشان مختلف بود. عده‌ای خوششان می‌آمد و این سبک را تحسین می‌کردند و بعضی دیگر که دلیلی منطقی برای تکنیک‌ها پیدا نمی‌کردند ، سریع برچسب نمایشی بودن را بر فنون این هنر رزمی می‌زدند.

طبیعتاً باید بین مدل تمرین و کاربرد یک سبک فرق گذاشت. مدل تمرین شیوه‌هایی از تمرین است تا هنرجویان را به هدفی برساند. و شکل تمرینات آی‌کی‌دو  مثل جیو وازا ، هنکا و اویو وازا ، مدل اوکه شدن ،  رندوری و… همه وهمه برای دست یابی به این مهارت است: «کنترل و غلبه بر حریف با استفاده از نیروی خودش» و فراتر از آن یعنی : «هماهنگی با نیروی کی حریف» و تکنیک‌های آی‌کی‌دو  و مدل تمرینی آن ، با توجه به هدف و غایتی که دارد (روش آی کی) ، از اصول و منطق خاصی پیروی می‌کند که به چند مورد آن اشاره می‌شود:

-۱) حرکات مُدَوَّر ، حملات مستقیم را خنثی می کند. آی‌کی‌دو  از چنین اصلی پیروی می‌کند. ابتدا هماهنگی با حمله‌ی حریف و هضم نیروی او ، سپس انتقال این نیرو علیه او و به کنترل در آوردن حریف. (رسیدن به چنین مهارتی نیازمند تمرینات جدی ، در یک بازه‌ی زمانی دراز مدت است)

-۲)چون بیشتر فنون آی‌کی‌دو ، مفاصل را هدف می‌گیرد ، و خطر آسیب مفصل بیشتر از عضله است ، نباید روند تمرین آسیبی به هنرجویان بزند. یکی از دلایل هماهنگی اوکه (کسی که تکنیک می‌خورد) ، با توری (کسی که تکنیک می‌زند) ، به حداقل رسیدن آسیب است. مثلا در تمرینات نیمه پیشرفته و پیشرفته‌ی آی کی دو (مثل جیو وازا) بعضاً سرعت توری (فن زن) بالا می‌رود و اوکه (فن خور) در چنین موقعیتی ، اغلب با پیچ خوردن مفاصلش ، باید روی هوا ملق بزند (توبی اوکمی) وگر نه آسیب جدی می بیند.

-۳) آی‌کی‌دو کاران در تمرین مکمل یکدیگر هستند. برای همین هرکدام باید به تناوب ، هم با توری بودن ، فنون را تمرین کنند ، و هم با اوکه شدن ، به دوستشان کمک کنند تا تکنیک ها را خوب یاد بگیرد و خودشان زمین خوردن را تجربه کنند که به قول معروف تا زمین نخوریم پیشرفت نمی کنیم.

یکی دیگر از دلایل هماهنگی در تمرین، نشستن تکنیک ها در بدن هنرجویان است. این مسأله ، بیشتر در مورد تکینک های مقدماتی (مثل کیهون وازا) صدق می کند و به تدریج با پیشرفت کردن هنرجو و نشستن فنون در بدن او  ، باید استیل‌های بدنی مختلف ، به خصوص استیل‌های سخت و مقاوم را نیز تجربه کند. برای یک آی کی دو کارِ قَدَر ، قد و وزن قدرت و استقامت بدنی حریف ، مهم نیست ؛ چون به هر حال باید به کنترل او در آید. در غیر این صورت بداند که هنوز به جایی نرسیده. (خیلی رُک بخواهم بگویم ، یک آی‌کی‌دو کار ، آدم معمولی را که ، چه عرض کنم؟! فراتر از آن یعنی یک کشتی گیر یا جودو کار را باید بتواند کنترل کند. وگر نه تا به حال خودش را گول زده.)

-۴) هدف از تمرینات آی‌کی‌دو ، دست یافتن به مهارت «آی‌کی» است. برای همین شاید برخی تکنیک‌ها به ظاهر بی‌کاربرد و صرفاً نمایشی جلوه کند. (مثل کش و قوس دار بودن برخی تکنیک ها همچون اُشیرو وازا ؛ یا به قول دوست رزمیکارمون : با یک تکان ساده دست ، پرت هوا شدن!). اصلا بعضی تکنیک‌های آی‌کی‌دو  ، معقولانه در موردآن قضاوت کنیم ، ظاهراً کاربردی در میدان مبارزه ندارند. ممکن است برایتان دغدغه باشد که مثلا این فلان تکینک ، تابلو است که کاربرد ندارد چرا آن را تمرین می‌کنند؟ یا این‌که بگویید در میدان مبارزه مجال زیادی برای چرخیدن های کش دار وجود ندارد و بعضی از تکنیک های خاص این سبک که در باشگاه ها تمرین می شوند [ظاهرا] هیچ کاربردی در مبارزات خیابانی ندارند ، پس چرا در آی‌کی‌دو  تمرین می شوند؟

این تمریناتِ نمایشیِ (!) و به ظاهر بی کاربرد در اصل نه نمایش است نه نمادی از کاربرد! تمریناتی است برای نیل به مهارت آی‌کی. حتی اوکه هم با هماهنگ شدنش دارد به نوعی مهارت آی‌کی (هماهنگی با کی) را تمرین می‌کند.